UNTITLED

UNTITLED is de derde solo van Kris Verdonck, na EXIT (voor Alix Eynaudi) en M, a reflection (voor Johan Leysen). Untitled bouwt verder op het fenomeen van de 'vrijgelaten figuur', de performer die op de scène 'geworpen' wordt, als door een machinale constructie. In de solo performance UNTITLED staat de figuur van de mascotte centraal. Verdonck brengt deze mascotte als een objet trouvé op scène: eenzaam, maar vol goede bedoelingen voert deze performer elke avond zijn show op. De leegte van een grote scène is een thuis voor het kostuum en een gevangenis voor de drager van datzelfde pak. Een mascotte zonder ploeg, zonder doel, die staat voor niets dan voor zichzelf en tegelijk voor alles behalve zichzelf, waart rond over het podium. In het spektakel van de mascotte is er glitter, maar geen glamour. De druk om te performen en tegelijk de zinloosheid ervan, drijven deze mens tot waanzin. De relatie tussen mens en object die essentieel is in het werk van Verdonck, krijgt zo een nieuwe vorm en sociaal-politieke gelaagdheid. UNTITLED varieert op deze relatie, tot op het punt dat de mens vervangen wordt door lucht in een opblaasbare vorm of een robot.

UNTITLED is een solo voor Marc Iglesias en wordt de derde solo van Kris Verdonck na EXIT (voor Alix Eynaudi) en M, a reflection (voor Johan Leysen). Net als in de eerdere creaties in deze reeks, bouwt UNTITLED verder op het fenomeen van de vrijgelaten figuur: de performer die gelimiteerd op het theater 'geworpen' wordt, als door een machinale constructie. Het vertrekpunt is het personage zoals het met Marc Iglesias werd ontwikkeld in de voorstelling H, an incident (2013). Dit personage was gebaseerd op het kortverhaal “A knight” van Daniil Harms. “A knight” gaat over een man die geen eigen mening heeft. Hij test - weliswaar uit pure armoede - alle mogelijke ideologieën uit als overlevingstactiek. Door zichzelf weg te cijferen ten voordele van ‘de goede zaak’, zal hij uiteindelijk in zijn delirium letterlijk het leven laten voor het vaderland. In H, an incident wordt deze man de mascotte in leeuwenpak van een politieke partij. 

In UNTITLED staat de figuur van de mascotte centraal. Ten tijde van het Romeinse rijk was de mascotte een dier dat op de vijand buit gemaakt werd en deed ze niet enkel dienst als embleem van de overwinning, maar ook als talisman voor het zegevierende leger. Vandaag kennen we mascottes voornamelijk uit de sport- en entertainmentwereld. Ze zijn belangrijk voor grote clubs en moedigen het publiek aan om hun enthousiasme te uiten. De bewegingstaal van de mascotte is erg specifiek en leunt aan bij die uit de wereld van de stille film en cartoons. Disney, Pixar, Studio 100 en andere animatie- en reclameconglomeraten produceren aan de lopende band wezens die erg vertrouwd en menselijk aandoen, maar die eens ze uit hun context gehaald worden een heel andere betekenis krijgen. In het theater doen deze tweedimensionale figuren denken aan Becketts streven naar een geheel geobjectiveerde acteur, naar analogie met de mens waar volgens hem weinig menselijk meer aan was.

De mascotte is in UNTITLED emblematisch voor de wrange samenkomst van entertainment en moderne slavernij. De werknemer staat in deze neoliberale tijd onder zware druk. Werken is een morele plicht die ingevuld moet worden, zelfs al gaat deze ten koste van een eigen identiteit of mening. Het mascottepak is als een dwangbuis die je verplicht tot handelen; het verbergt een vermoeid, afwezig lichaam dat er liever niet zou zijn. In het dagelijkse leven zien we de tendens dat Europa zijn intellectuelen geen plaats kan geven in de arbeidsmarkt. Hoogopgeleiden werken als figurant in Disneyland, anderen maken reclame voor een kauwgom- of oplossoepmerk verkleed als soepkom of kauwgompakje. De persoonlijkheid en het gezicht van deze werkkrachten is niet van belang, er dag in dag uit staan als te consumeren beeld, wel. Steeds meer mensen komen in een uitzichtloze situatie terecht die hun verplicht in een mini-job of onder barre werkomstandigheden aan de slag te gaan én te blijven. UNTITLED stelt de economische dwang, maar ook het dwangmatige karakter van groei, vooruitgang en consumptie, in vraag en suggereert een gapende leegte achter al deze ‘actie’. 

Kris Verdonck brengt deze mascotte als een objet trouvé op scène. Eenzaam, maar met vol goede bedoelingen voert deze performer elke avond zijn show op. De leegte van een grote scène is een thuis voor het kostuum en een gevangenis voor de drager van datzelfde pak. Een mascotte zonder ploeg, zonder doel, die staat voor niets dan voor zichzelf en tegelijk voor alles behalve zichzelf, waart rond over het podium. Deze figuur is de pure façade van oppervlakkig entertainment en een infantiele pop- en werkcultuur. De uiterlijke amusementswaarde van het kostuum gaat ten koste van het menselijke. De leegte achter de façade van de mascotte wordt in deze voorstelling een Unheimliche oppervlakkigheid. 

De Franse filosoof en filmmaker Guy Debord schreef al in 1967 in ‘De Spektakelmaatschappij’ dat de dominantie van het economische en het spectaculaire beeld leidt tot een algemene vervreemding van het individu tot zijn wereld. De agressie van een neoliberaal systeem ‘verdringt’ zij die erin leven. In de woorden van Debord: Het spektakel onderwerpt de levende mensen aan zich in dezelfde mate waarin de economie hen volledig heeft onderworpen. Het is niets dan de economie die zich ten behoeve van zichzelf ontwikkelt. Het is de getrouwe afspiegeling van de productie van de dingen en de verraderlijke objectivering van de producenten.

In het spektakel van de mascotte is er glitter, maar geen glamour. Voor de mens in het pak is onmogelijk om niet te betekenen. Het kostuum zendt permanent signalen uit, het is er nu eenmaal. Deze constante aanwezigheid contrasteert met de onzichtbaarheid – of afwezigheid – van de man in het pak. De druk om te performen en tegelijk de zinloosheid ervan, drijven deze mens tot waanzin. De relatie tussen mens en object die essentieel is in het werk van Verdonck, krijgt zo een nieuwe vorm en sociaal-politieke gelaagdheid. UNTITLED varieert op deze relatie, tot op het punt dat de mens vervangen wordt door lucht in een opblaasbare vorm of een robot. 

Tekst: Kristof van Baarle