CONVERSATIONS (at the end of the world)

Wat zeg, doe of maak je met het einde in zicht? In Conversations (at the end of the world), een nieuwe grote zaalcreatie van Kris Verdonck / A Two Dogs Company, bevinden vijf figuren zich in een lege theaterruimte. Ze hebben enkel hun lichaam, hun kunnen en de tijd die hen rest.

Deze vijf figuren, gespeeld door Johan Leysen, Jan Steen, Jeroen Van der Ven, José Kuijpers en de vermaarde pianist Marino Formenti, vormen samen een portret van de mens in de waanzinnige twintigste eeuw – een eeuw waarin het mensbeeld danig aangetast werd en waarvan we de wonden nog steeds meedragen. Wachtend op de catastrofe die onvermijdelijk komt, of er midden in, ontvangen ze het publiek op ‘een laatste avond’. Verveling, paniek, waanzin, lethargie, onzin en absurdisme zijn de reacties van deze personages, face à la mort. Hun absurdisme is gevoed door de waanzinnige logica van de oorlog, ecologische catastrofes en allerlei crises. Eigenlijk zijn ze in shock, maar toch proberen ze te begrijpen wat er buiten gebeurt. Het is deze absurde reactie op een wrede realiteit die de basis vormt voor dit nieuwe project.

CONVERSATIONS (at the end of the world)

Op de rand van het einde
"Een wereld eindigt wanneer het voor zijn bewoners niet langer mogelijk is met taal de dingen en gebeurtenissen die hen omringen, te beschrijven, te beïnvloeden of betekenis te geven. "
De Italiaanse schrijver en denker Franco Berardi omschrijft op deze manier het gevoel van ontreddering in een wereld waarin taal steeds minder betekent in een post-truth tijdperk en voor een groot deel geïndustrialiseerd is door (sociale) media en andere informatietechnologie. Daarnaast vult onze wereld vandaag zich steeds meer met concrete, mogelijke eindes: door oorlogen en geopolitieke spanningen die opnieuw oplaaien, technologische ontwikkelingen die ons weldra overbodig zullen maken, terreur en fanatisme, de uitbuiting en agressie van een economisch systeem en de klimaatverandering. Het besef dat wij als soort, burger en consument onvermijdelijk deel aan hebben aan die eindes en er toch niet in slagen er een antwoord op te vinden, confronteert met een gebrek aan zingeving binnen de huidige referentiekaders. Het gevoel van ‘deadlock’ van een situatie waar geen einde aan lijkt te komen of waar geen antwoord op bestaat, gaat gepaard met een gevoel van het einde van een wereldbeeld dat lang die wereld mee gevormd heeft.
Op het ecologische na, zou dit ook de omschrijving van de leefwereld van de Russische schrijver Daniil Charms (1905-1942) kunnen zijn, de auteur wiens werk aan de basis ligt van Conversations (at the end of the world). Hij kwam tot ontplooiing tijdens de Stalin-terreur en stierf tijdens de gruwelijke bezetting van Leningrad, nadat de revolutie reeds tot in de taal alles grondig had veranderd. De schijnbare willekeur van geweld en de groeiende afstand tussen officiële communicatie en de werkelijkheid lieten hun sporen na in zijn werk. Dat bestaat voornamelijk uit korte verhaaltjes, brieven en dagboekfragmenten, vaak slechts een aantal lijnen, waarin hij een personage of gebeurtenis laat ontstaan vanuit het niets om deze vervolgens weer te laten verdwijnen. Iets wat hij ‘een incident’ noemde.
Conversations verwijst naar de gesprekken die Charms met zijn artistieke verwanten, de Oeberioeten, voerde in barre omstandigheden. Deze gesprekken vonden plaats tijdens een armoedig soort salons, waarin speelse, maar ernstige uitwisselingen van pogingen om de wereld te begrijpen afgewisseld werden met het voorlezen van eigen werk. Voor de Oeberiuten moeten deze gesprekken belangrijk geweest zijn, want ze maakten er een neerslag van, ook al wisten ze dat dit hen in de gevangenis kon doen belanden.
Conversations (at the end of the world)
Het einde van de mens is een rode draad in het oeuvre van Kris Verdonck. Met IN VOID (2016), bijvoorbeeld, maakte hij een installatiecircuit dat nadacht over een mogelijk einde van de mens. Waar in het installatiewerk de machines een ‘antwoord’ bieden, gaat het in Conversations (at the end of the world) om de reactie van de mens zelf, wanneer hij geconfronteerd wordt met zijn eigen eindigheid.
In Conversations hebben vijf performers van vlees en bloed hun laatste gesprekken. De performers op podium zijn zich maar al te bewust van een naderend einde. Ondanks en net omwille van de omstandigheden doen ze een poging om nog iets te doen. Een verhaal, een mop, een absurde theorie, reflecties op de dood en mirakels, een stuk piano, … worden met enthousiasme en overtuiging gedeeld. Ook al is de situatie hopeloos, toch blijven ze positief, alsof de zekerheid van een einde hen op een paradoxale manier bevrijdt van het juk van rationaliteit en vooruitgang. Zonder haast, wachtend, bijna nieuwsgierig in een kooi op de rand van hun naderende verdwijning. Iets doen om niet niets te doen, als het ware om de tijd te verdrijven. Ze komen in een staat van zijn waar onzin, waanzin en een vreemde schoonheid overblijven in de leegte die in het verschiet ligt en die zich steeds meer om hen hult.
De vijf figuren bevinden zich in een nagenoeg leeg landschap, met enkel hun eigen lichaam en kunnen als laatste houvast. Conversations toont hoe met het verdwijnen van de mens, het theater uit elkaar valt en overgaat in een installatie. De acteur verdwijnt in een decor dat de hoofdrol opeist. Wat vertellen we nog tijdens onze nakende ondergang, wanneer de overgang van de mens naar iets anders zich voltooit? Wat rest er nog van theater en taal na het einde van een wereld, wat betekent het nog om iets te zeggen als het afscheid al genomen is? Een gedachte, herinnering, een poging even iets te laten bestaan, of verder nog: een abstracte uiting die enkel nog blijk geeft van de wens om deel te nemen aan een gesprek? Tekst, stilte, muziek, beweging en beeld zijn verweven in een compositie die evolueert van praten naar zwijgen, van een menselijke omgeving naar een door een machine gecreëerd landschap.
Het Niets
Het verdwijnen van de mens en de wereld zoals we ze vandaag denken te kennen, zet zich door in de scenografie van de voorstelling. Dat kale landschap, de omgeving waaruit we als mens voort gekomen zijn en weer in zullen opgaan, wordt een steeds meer aanwezig element. Geleidelijk aan verdwijnen de figuren en de scène waarop ze staan, onder een fijne grijze sneeuw. Wat overblijft, zijn een leeg landschap en de herinnering aan wat ooit was. Maar die leegte is niet enkel negatief. Misschien biedt ze wel tijd voor contemplatie over de eindes die we zelf al ervoeren of tegemoet gaan. Zoals de Belgische filosofe Patricia De Martelaere het ooit mooi schreef: het is het niets zélf dat blijft, en tot dit grote niets behoren ook wijzelf. Onze aanwezigheid, als individu, maar ook als soort, was altijd al tijdelijk, net als die van het theater. Verdwijnen hoeft niet erg te zijn. Conversations (at the end of the world) schetst een mogelijk portret van de mens in het aanschijn van deze situatie. Mensen voorbij de opgave, voorbij de hoop, maar met volle zin voor de onzin, in een vitale situatie waar opnieuw veel mogelijk wordt.
Kristof van Baarle

Kurt Van der Elst

Kurt Van der Elst

Kurt Van der Elst

Kurt Van der Elst

Kurt Van der Elst

Credits

Concept en regie: Kris Verdonck
Dramaturgie: Kristof Van Baarle
Assistent dramaturgie: Charlotte De Somviele
Artistiek advies: Piet Menu
Performers: Jan Steen, Johan Leysen, Jeroen Van Der Ven, Marino Formenti, José Kuijpers
Kostuums : Eefje Wijnings
Productie: A Two Dogs Company, Het Zuidelijk Toneel
Coproductie: Kaaitheater (BE), Rotterdamse Schouwburg (NL), ondersteund door de Fondation d'entreprise Hermès in het kader van het New Settings-programma (FR)
Met de steun van: European Commission: Imagine 2020 ‘Art & Climate Change', Tax Shelter stelsel van de Belgische Federale Overheid, Vlaamse Overheid, Vlaamse Gemeenschapscommissie

A Two Dogs Company VZW

CONVERSATIONS (at the end of the world)

Agenda

CONVERSATIONS (at the end of the world)

Credits