Utrecht
Kortrijk
Turnhout
Leuven
Festival VIA
Bergen
Rencontres Professionelles VIA
Bergen
Gent
Brussel
In het werk van beeldend kunstenaar en theatermaker Kris Verdonck staat de relatie tussen mens en ding, tussen levend wezen en materie centraal. Zo ook in het driedelige ACTOR #1 (2010).
Het eerste deel MASS toont een vreemd poëtisch landschap waarin zich chemische en fysische processen voltrekken. Een landschap van permanent bewegende gebeeldhouwde nevels. In HUMINID worden wij aangesproken door een wezen dat deels mens, deels pop genoemd kan worden. Acteur Johan Leysen is niet live aanwezig maar leende zijn stem en zijn gezicht aan de tekst. Huminid: of hoe een ‘wezen’ door taal ‘mens’ zou kunnen worden.
In DANCER #3 zien we een robot die probeert om recht te staan; hij valt telkens, maar geeft niet op. Vrolijk en onvermoeibaar doorstaat hij het proces van trial and error. Zijn energie en zijn onhandigheid stralen het optimisme uit van de steeds weer struikelende clown. De epiloog bestaat uit een kort filmpje waarin filosoof-mathematicus Jean Paul Van Bendegem op zijn eigen onnavolgbare manier de geschiedenis schetst van de homunculus.
ACTOR #1 gaat over het worden: over wat ontstaan is, ontstaat of zou kunnen ontstaan. Drie variaties op de metamorfose van chaos naar orde. De drie delen worden getoond in verschillende ruimtes.
Drie variaties op de metamorfose van chaos naar orde
Er zijn twee bergen
waarop het licht en helder is,
de berg van de dieren en
de berg van de goden.
Daartussen echter ligt het
schemerige dal van de mensen.
Als iemand eens naar boven kijkt,
wordt hij, die vermoedt, bevangen
door een onstilbaar verlangen,
hij die weet dat hij niet weet
naar hen die niet weten dat ze niet weten
en naar hen die weten dat ze weten.
Paul Klee, 1903
ACTOR #1 bestaat uit drie aparte delen – MASS, HUMINID en DANCER #3 - die samen één thematisch geheel vormen. Ze worden getoond in drie verschillende ruimten van een zelfde locatie.
Een van de uitgangspunten in het werk was de geschiedenis van de creatie van de 'homunculus', het kleine, artificiële miniatuurmensje waarnaar filosofen, alchemisten en wetenschappers sinds de Griekse Oudheid en door de eeuwen heen naar op zoek zijn (geweest). ACTOR #1 gaat over het worden: over wat ontstaan is, ontstaat of zou kunnen ontstaan. Drie variaties op de metamorfose van chaos naar orde.
Het eerste deel MASS toont een vreemd poëtisch landschap: een soort bewegend melkwit sneeuwtapijt of een dans van dikke nevelwolken die het licht tegen houden. Het zou de 'toestand' van het begin der tijden kunnen zijn, maar er is geen goddelijke schepper in de buurt. Deze materie beweegt autonoom, bepaalt haar eigen energie. We zijn getuige van chemische en fysische processen waarin zich organisch, door toeval en ononderbroken veranderingen voltrekken.
In deel twee, HUMINID, worden wij rechtstreeks aangesproken door een wezen dat deels mens, deels pop genoemd kan worden: halfweg tussen mens en ding, halfweg tussen leven en dood. Is het een mens die pop of ding wil worden of eerder omgekeerd? In zijn 'Faust II' (1832) beschrijft Goethe hoe Mephistopheles en zijn helper Wagner in een fiool (een kolf) een klein artificieel wezentje tot leven wekken. De hier getoonde 'huminid' is kolf én wezen, baarmoeder én embryo tegelijkertijd. Hij bestaat uit dode materie, behoort tot het niet-iets, maar zijn hart klopt en hij ademt. Hij is nog onaf. Hij groeit binnen het omhulsel, hij wil 'worden', maar tegelijkertijd bestaat de wetenschap dat hij buiten de kolf niet levensvatbaar is. Hij praat onophoudelijk. Hij bestaat slechts in de taal. Acteur Johan Leysen is niet live aanwezig maar hij leende zijn stem en zijn beeltenis aan de tekst. De tekst van HUMINID is geïnspireerd op 'Lessness' van Samuel Beckett.
Het derde deel, DANCER #3, toont opnieuw een andere energie: wij zien een robot die probeert recht te staan; hij valt telkens, maar geeft niet op. Vrolijk en onvermoeibaar doorstaat hij het proces van trial and error, van vallen en opstaan. De machine leert haar eigen mogelijkheden kennen. De energie van deze automaat werkt aanstekelijk. Zijn onhandigheid, zijn voortdurend falen stralen het optimisme uit van de steeds weer struikelende clown.
"De hoogste mens is in ruste alsof hij dood is, in zijn beweging is hij als een machine." Lieh-Tsu, 5de eeuw v.C.
Tekst: Marianne van Kerkhoven
« Verdonck toont ons hoe een machine kan ontroeren en hoe snel we hem menselijke eigenschappen toedichten. [...] Met de scheppingskwestie legt de driedelige performance ons een stevig concept voor. Meer zelfs, met ACTOR #1 plaatst Verdonck een debat op de scène, één dat verder reikt dan onze schepping: is theater zonder mensen mogelijk? Verdonck maakt de gewichtigheid die aan het concept kleeft, visueel waar. »
Sarah Vankersschaever in De Standaard, 19/01/2010
« Kris Verdonck toont beperkingen van mens en machine in ACTOR #1 **** [...]. In zekere zin verbeeldt ACTOR #1 die zoektocht naar een nieuw soort leven: van de kolkende gassen in MASS naar de half levende pop in HUMINID of de robot in DANCER #3. Na die laatste weet je het wel zeker: we zullen nooit toegang hebben tot de "denkwereld" van die machines of van natuurlijke processen. We staan erbij en kijken ernaar. »
Pieter T'Jonck in De Morgen, 21/01/2010
Concept & regie: Kris Verdonck
Dramaturgie: Marianne Van Kerkhoven (Kaaitheater)
Performers (film): Johan Leysen, Jean Paul Van Bendegem
Constructie: Sylvain Spinoit, Atelier 26, Steven Blum
Software & Electronics: Felix Luque
Geluidsontwerp: Thomas Turine
Video: Vincent Pinckaers
Lichtontwerp: Luc Schaltin (Kaaitheater), Kris Verdonck
Productieleiding: Hendrik De Smedt
Productie: Margarita Production voor stilllab vzw
Technische coördinatie: Luc Schaltin (Kaaitheater)
Coproducenten: Kaaitheater (BE), Kunstencentrum Vooruit (BE), Buda Kunstencentrum (BE), Le manège.mons/CECN (BE), Transdigital/TechnocITé (BE)
Project geïnitieerd door: La Chartreuse (FR) in het kader van onderzoek naar robots en theater
Wetenschappelijk onderzoek: Jean-Jacques Cassiman, Dirk De Ridder, Philippe Fraisse, Jean Paul Van Bendegem, Dirk Van Hulle
Met de steun van: de Vlaamse Overheid
Dank aan: Atelier 26, Acapella digital voice, Arne Vanneste, LIRMM (FR), Luc Steels